X  Używamy plików cookie i podobnych technologii w celach statystycznych. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień Twojej przeglądarki oznacza, że będą one umieszczane w Twoim urządzeniu końcowym. Pamiętaj, że zawsze możesz zmienić te ustawienia.  Dowiedz się więcej. 

Viva Bałtyk!

Kino państw nadbałtyckich jest kompletnie nieznane w Polsce. Czas poznać historie mieszkańców Litwy, Łotwy i Estonii. Zestaw filmów będzie mocny i różnorodny.

Kino łotewskie

Pierwszy pełnometrażowy film na Łotwie powstał w 1913 roku i był to Lāčplēsis Aleksandrisa Rusteikisa. W 1939 roku powstał The Fisherman’s Son Vilisa Lapenieksa, który dziś uznawany jest za klasyk kina łotewskiego.Po II wojnie światowej kinematografią, podobnie jak w innych krajach komunistycznych, zarządzał Państwowy Komitet Filmowy w Moskwie. Jednym z najbardziej znanych filmów z tamtej epoki jest Limuzīns Janu nakts Krasa Jāņa Streiča (1981) — parodia na sowiecki system władzy.

Najważniejszym reżyserem dokumentów stał się od swego debiutu Juris Podnieks, który w 1979 roku za film Cradle zdobył nagrodę na festiwalu DOK Leipzig. Światową sławę zyskał późniejszym Czy łatwo jest być młodym. Inni znani łotewscy reżyserzy to: Aivars Freimanis, Rolands Kalnins i Andris Grinbergs. Po 1991 roku pojawiło się kilku młodych reżyserów, którzy zdobywają liczne nagrody na festiwalach. Do najbardziej utalentowanych zaliczyć można Signe Baumane, reżyserkę Rocks in My Pockets. Jej animacja została w tym roku wytypowana jako łotewski kandydat do Oscara w kategorii Najlepszy Film Nieanglojęzyczny.

Kino litewskie

Narodziny kina litewskiego datuje się na 1909 rok. Wtedy powstał pierwszy krótki film Prie Nemuno Vladislava Starevicha. Najważniejszymi reżyserami byli Jurgis Linartas i Vladas Stipaitis — twórcy The Soldier Lithuania's Defender (1928) i Onytė ir Jonelis (1931). Pierwszym filmem ery poststalinowskiej był pełnometrażowy Žydrasis horizontas w reżyserii Vytautasa Mikalauskasa. Po odzyskaniu niepodległości w 1990 roku kino litewskie produkowało głównie animacje i dokumenty. Najbardziej znanymi reżyserami byli Vytautas Žalakevičius, twórca Žvėris išeinantis is jūros (1992) i Algimantas Puipa, zwycięzca Ekumenicznej Nagrody Jury na Lübeck Nordic Film Days i Grand Prix na Rouen Nordic Film Festival za Vilko dantų karoliai (1997). Współczesne fabuły litewskie to głównie kino eksperymentalne, autorskie. Ekspresywne i wizualne, ciekawe formalnie, zaskakujące. Najsławniejszym obecnie reżyserem litewskim jest Šarunas Bartas. Jego Eastern Drift, o miłości litewskiego gangstera i rosyjskiej prostytutki na tle mafijnych rozgrywek w Moskwie, otrzymał wiele nagród m.in. Srebrnego Żurawia oraz Grand Prix na FF Black Nights w Tallinie. Interesującą pozycją z 2012 roku jest film Vanishing Waves stworzony przez duet Kristina Buožytė i Bruno Sampera. Otrzymał specjalne wyróżnienie na MFF w Karlowych Warach (2012).

Kino estońskie

Pierwsza estońska produkcja powstała w Tallinie w 1908 roku i był to dokument o szwedzkim królu Gustawie V, który odwiedził stolicę. Z kolei pierwszy krótki dokument Karujaht Pärnumaal stworzył Johannes Pääsuke. Natomiast pierwszym pełnometrażowym filmem był zrobiony w 1924 roku Shadow of the Past w reżyserii Konstantina Märska. Po śmierci Stalina, podobnie jak w pozostałych krajach, kino podlegało centrali w Moskwie. W 1969 roku powstał najbardziej znany film tego okresu Viimne reliikvia Grigoriego Kromanova. Na estońskich twórców silny wpływ miało polskie kino z lat 60. Jak zauważa Mikołaj Góralik w artykule Florencja Północy, czyli kilka dni w stolicy Estonii: „Po wyzwoleniu się spod radzieckich wpływów, kino Estonii zaczęło dążyć do budowania własnej narodowej tożsamości, wymazując jakiekolwiek ślady referencji z poprzednim systemem kulturalno-politycznym. Współczesne filmy prezentują Estonię jako atrakcyjny kraj europejskich wartości lub — dążąc do uniwersalnego, zrozumiałego dla zagranicznych widzów charakteru — naśladują hollywoodzkie wzorce”. Taką próbą kina gatunkowego były Czarodziejskie bochenki chleba Nele Kirspuu z Bałtyckiej Szkoły Filmowej. W ostatnich latach jednym z najbardziej znanych estońskich filmów była Nasza klasa Ilmara Raaga. Warto zwrócić uwagę również na estońsko-gruzińskie Mandarynki Zaza Urushadze. Inną propozycją jest film nagrodzonego na MFF w Wenecji Veiko Õunpuu, Free Range. W 2013 roku był on wytypowany jako estoński kandydat do Oscara dla Najlepszego Filmu Nieanglojęzycznego.

* * *

Kraje bałtyckie znane są z świetnych filmów animowanych i dokumentalnych. W tych filmach charakterystyczne jest łączenie się specyficznego poczucia humoru i niepowtarzalnej atmosfery zdarzeń. Kinematografie Litwy, Łotwy i Estonii pokazują, jak daleko i jak blisko sytuują się od siebie te kraje w kwestii rozumienia i wartościowania świata.

Program 2014

Google Translate